Президенти ИМА Роналд Рейган дар яке аз баромадҳои оммавии худ дар соли 1981 изҳор дошт, ки дарахтон назар ба мошинҳо чор маротиба зиёдтар ифлосшавии ҳаворо ба вуҷуд меоранд. Ин боиси мавҷи тамасхур дар байни мардум гашт ва олимон суханони ӯро тафтиш карданд ва рад карданд (Погодина, 2020).
Аз ҳамин ҷо фактчекинг оғоз ёфт. Дар аввали солҳои 2000-ум дар ИМА якчанд лоиҳаҳои фактчек пайдо шуданд - PolitiFact, Factcheck.org ва Fact Checker барои The Washington Post. Баъдтар, тамоюли тасдиқи изҳороти сиёсатмадорон ва далелҳо дар тамоми ҷаҳон паҳн шуд (Погодина, 2020).
Ҳамин тариқ, кишварҳои Осиёи Марказӣ дар канор намонданд. Дар Осиёи Марказӣ, аввалин манбаи санҷиши далелҳои FactCheck.kz соли 2017 дар Қазоқистон оғоз ёфт (factcheck.kz, 2017) Ӯ узви Шабакаи Байналмилалии Фактчекинг (IFCN) мебошад. Масалан, рӯзноманигорони Factcheck.kz дар бораи қаламе бо " Ранги нопадид", ки дар як участка ҳангоми интихоботи президентӣ ёфт шуд, навиштанд. Дар давоми пандемия, Factcheck.kz дар якҷоягӣ бо фактчекерони тамоми ҷаҳон тақрибан 4 ҳазор фейк, аз ҷумла назарияҳои гуногуни дасисро фош карданд. (Погодина, 2020)
Дере нагузашта, манбаи Factcheck.kg дар Қирғизистон таъсис дода шуд (factcheck.kg, 2020). Аввалин платформаи санҷиши далелҳо соли 2018 оғоз ёфт - ин як сафҳаи Facebook буд. Яке аз пурсарусадотарин тафтишоте, ки Factcheck.kg дар якҷоягӣ бо лоиҳаи Bellingcat кард бо зани собиқ муовини сардори хадамоти гумруки Қирғизистон робита дошт. (Баймуратова, 2019).
Аз соли 2018 сарчашмаи Factcheck.tj дар самти рушди саводнокии медиавӣ дар Тоҷикистон кор мекунад. Ҳадафи лоиҳа кумак ба муқобила бо паҳншавии хабарҳои бардурӯғ дар фазои иттилоотии Тоҷикистон тавассути таъсис ва рушди институти тафтиши фактҳо мебошад. Инчунин дар сайт шумо метавонед дарсҳои санҷиши факт, тестҳо ва бозиҳои мантиқӣ барои рушди тафаккури интиқодӣ пайдо кунед (BRYCACentralAsia, 2020). Ҳар се ташкилот дар ҳамкорӣ кор мекунанд ва бо паҳн кардани фейк дар фазои иттилоотии минтақа фаъолона мубориза мебаранд.
Манбаъ:
(б.д.). Получено из https://www.facebook.com/factcheck.kg
BRYCACentralAsia, Р. (18 Июль 2020 г.). @BRYCACentralAsia. FaceBook: https://www.facebook.com/BRYCACentralAsia/posts/168249988149116
factcheck.kg, Р. (29 Февраль 2020 г.). https://factcheck.kg/. Получено из factcheck.kg: https://factcheck.kg/category/about/
factcheck.kz. (11 Май 2017 г.). https://factcheck.kz/. Получено из https://factcheck.kz/: https://factcheck.kz/glavnoe/startoval-pervyj-faktcheking-resurs-v-centralnoj-azii/
Баймуратова, К. (17 Декабрь 2019 г.). kloop.kg. Получено из https://kloop.kg/: https://kloop.kg/blog/2019/12/17/prosto-fakty-skolko-stoyat-lyuksovye-chasy-brendovye-sumki-i-odezhda-zheny-matraimova/
Погодина, А. (12 Август 2020 г.). https://www.codastory.com/. Получено из https://www.codastory.com/: https://www.codastory.com/ru/disinfo/factcheckers-freedom/