Дар ҷаҳон 304 манбаи санҷиши далел вуҷуд дорад. Шумораи чунин сайтҳоро аз соли гузашта беш аз 100 ташкилот афзуд (Duke Reporters' Lab от 13 октября 2020 г). Ин нисбат ба соли 2014 ду баробар зиёд аст, вақте ки лабораторияи Reporters ба мониторинги ташкилотҳои тафтиши далел шурӯъ кард.
Шумораи бештари ташкилотҳои фактчек ва манбаъҳо дар Аврупо (85) ва Осиё (82) ҷойгиранд. Коршиносон ин афзоишро бо эътирозҳои иҷтимоӣ (масалан, дар Чили), интихобот (ИМА) ва албатта, пандемияи коронавирус рабт медиҳанд. Тибқи гузориш, тақрибан ҳар як ташкилоти фактчекинг аз аввали соли 2020 ба як гурӯҳи хабарнигорони соҳаи тандурустӣ табдил ёфтааст (health reporters). Барои ҳамоҳанг кардани кӯшишҳо барои равшан кардани мавзӯи коронавирус, Шабакаи байналмилалии фактчекинг гурӯҳи #CoronaVirusFacts Alliance -ро таъсис дод. То ба имрӯз, дар пойгоҳи додаҳо зиёда аз 9000 намунаҳои фейк оид ба COVID-19, аз 70 кишвари дунё, бо 40 забон мавҷуданд.
Платформаҳои калони рақамӣ, ба мисли Facebook, WhatsApp, Google ва YouTube, ба ташкилотҳои фактчекинг дар паҳн кардани натиҷаҳои мониторинг ва тадқиқот барои мубориза бо маълумоти нодуруст кӯмак мерасонанд.
Коршиносоне, ки солҳои тӯлонӣ ба таври касбӣ фактчек мекунанд (муассисони ташкилотҳои калон ба монанди Африка Чек, Чекадо ва Факти пурра) чунин мешуморанд, ки ташкилотҳои фактчек бояд на танҳо мардумро бо маълумоти ислоҳшуда ва тасдиқшуда таъмин кунанд, балки манбаъҳои иттилооти боэътимодро муайян кунанд, ва бо мактабҳо ва дигар платформаҳои таълимӣ кор бурда, ба одамон дар муайян кардани изҳороти бардурӯғ ва гумроҳкунанда кӯмак расонанд. Тавре ки таҳқиқоти такрорӣ нишон медиҳанд, тафтиши фактҳо ба ҷомеа кӯмак мекунад, ки муносибати худро нисбати баъзе изҳорот бознигарӣ кунад, ҳатто агар далелҳои пешниҳодшуда бо эътиқоди онҳо риоя накунанд. Ин аст тафаккури танқидӣ. Ҳамин тавр тафаккури интиқодӣ пайдо мешавад.
Масалан, дар Бритониё, Full Fact бо Идораи Миллии Омор ҳамкорӣ мекунанд, то маълумотро ба мардум ба тариқи дастрас ва фаҳмо расонанд. Дар Аргентина, ташкилоти тафтиши фактҳо Chequeado нахустин барномаи омӯзиши тафаккури интиқодӣ ва саводнокии хабариро барои ҷавонон оғоз кард. Барои самаранок будани фактчек, дастрасии аҳолӣ ба маълумоти боэътимод бояд беҳтар карда шавад.
Муҳимтар аз ҳама, факс фиристодан чизе нест, ки танҳо мутахассисон онро анҷом диҳанд. Тафтиши фактҳо ҷузъи саводи ВАО ва иттилоотӣ (MIL) ва "маҳорати асри 21" -и зарурӣ мебошад. Аз ин рӯ, шояд Рӯзи байналмилалии санҷиши далелҳо, ки 2 апрел таҷлил мешавад, азони шумо бошад!
Муҳимтар аз ҳама, фактчек чизе нест, ки танҳо мутахассисон ҷалб карда шудаанд. Фактчекинг ҷузъи саводи ВАО ва иттилоотӣ (MIL) ва "маҳорати асри 21" -и зарурӣ мебошад.
Аз ин рӯ, шояд Рӯзи байналмилалии санҷиши далелҳо, ки 2 апрел таҷлил мешавад, рузи шумо низ шавад!
Манбаъҳо
Duke Reporters' Lab, October 2020, дар ин ҷо дастрас аст https://reporterslab.org/tag/fact-checking-census/
Factcheck.org, Misinformation directory, July 2017, дар ин ҷо дастрас аст https://www.factcheck.org/2017/07/websites-post-fake-satirical-stories/
Харитаи мунтазам бо сайтҳо таҷдидшуда барои тафтиш кардани сайтҳо дар ҷаҳон дар ин ҷо https://reporterslab.org/fact-checking/
Махзани хабаоҳои қалбакии оид ба Coronavirus дар ҷаҳон, ин ҷо: https://www.poynter.org/coronavirusfactsalliance/
Factcheck.kz, Чӣ гуна Factcheck метавонад дар мубориза бар зидди дезинформация ғолиб ояд, октябри 2019, дар ин ҷо дастрас аст https://factcheck.kz/metodika-fch/kak-faktchek-pozvolyaet-vyigrat-v-borbe-s-dezinformaciej/.