Кибербуллинг, кибермоббинг, хейтинг- ин ҳама истилоҳҳо маънои зӯроварии онлайниро доранд. Яке аз манфиатҳои муҳими зӯроварии онлайн барои таҷовузкор ҳисси беҷазоӣ мебошад. Ҷабрдида дар асл метавонад бегонагонро ба худ ҷалб кунад ё ҷазои ҷисмонӣ диҳад, ва зӯроварии ниҳонӣ бошад дар масофаи ҷисмонӣ дасти таҷовузкорро мекушояд.
Дар шабака ҳисобҳо ва гурӯҳҳо маъмуланд, ки дар онҳо корбарон метавонанд бидуни ягон далел ва иҷозати интишори иттилоот, беном акси "ҷабрдидаро" гузоранд ва матнхои таҳқиркунанда нависанд. Дигар аъзоёни гурӯҳ метавонанд муҳокимаро давом диҳанд ва андешаи нохуби худро баён кунанд. Ин зуд-зуд ва аён рух медиҳад, масалан, дар шарҳҳо ба паёмҳои блогерҳо ё одамони машҳур, ки дар он муштариён ба ягон амали ӯ мухолифат мекунанд ё онро ҳимоя мекунанд.
Дар Ӯзбекистон пас аз флеш-моби духтарон алайҳи хушунати хонаводагӣ ва ҷинсӣ, ки ба ҷонибдории сокини 17-солаи Фарғона Эвелина К. ташкил карда шуда буд, боиси пайдоиши паёмҳои эҳсосӣ ва шарҳҳои таҳқиромез ба номи иштирокчиёни флешмоб дар Instagram ва Facebook гардид. Дар гурӯҳҳои ҷавонон, ба мисли, Gonzo_ mems, ки идеологияи худро доранд, муаллифони канал таҳаммулнопазирӣ пахш намуда, ба тоқатнопазирӣ ва зӯроварӣ даъват мекунанд. Айни замон духтаронро онлайн ва оффлайн таҳқир мекунанд - онҳо дар ҳаёти воқеӣ таҳдидҳо мегиранд [1].
Дар Қирғизистон, дар охири моҳи июн блогери маъруф Эмил Токтошев видеоеро дар сафҳаи Инстаграми худ нашр кард, ки дар он рабуда шудани духтар барои издивоҷ (ала качуу) ҳамчун таблиғи фармоишии мошинҳо ба саҳна гузошта шудааст. Яке аз фаъолон (активист) дар бораи ғазаби худ ба блогер навишт ва хост, ки видеоро нест кунад. Дар навбати худ, шоумен акси ин духтарро дар либоси шиноварӣ бо чунин сарлавҳа гузошт: "Шумо чӣ ҳақ доред, ки ба ман чизе бигӯед вақте ки шумо худатон чунин мегардед?" Пас аз он духтар ба кибербуллинг аз ҷониби мухлисонаш дучор шуд. Паёмҳои хашмгин ҳам таҳқир ва ҳам таҳдиди маргро дар бар мегирифтанд [2].
Дар Қазоқистон, пас аз дар Интернет паҳн шудани акси санги мазор дар шакли iPhone, изҳороти дағалона ва нафрат ба волидайни ҷавони фавтида афтод. Наздикони Зангар Оринбетов аз изҳороти дағалона ранҷиданд ва яке аз онҳо чунин тавзеҳ дод: “Бисёре аз корбарони шабака ҳайратоварӣ ва нофаҳмии худро дар назди муҷассама пинҳон намекунанд. Аз ин рӯ, ман мехостам каме тавзеҳот диҳам. Дар ин ҷо як бача бо номи Зангар Оринбетов хобидааст. Ва гарчанде ки ӯ ҳамроҳи мо нест, ӯ дар таърих осори фаромӯшнашаванда гузошт. Донишманди ҷавон клавиатураи қазоқиро барои iPhone ва iPad таҳия кардааст ”[3].
Дар Тоҷикистон моҳи сентябри соли 2020 дар Instagram видеои таблиғи як ширкати кирояи скутерҳои тоҷик нашр шуд, ки фавран боиси интиқодҳои зиёд шуд. Дар ин видео блогерони маъруф Рафаэл Гулов ва Шоира Пулатова нимбараҳна дар кӯрпаҳо печида, дар атрофи Душанбе сайру гашт мекарданд. Ин видеои якдақиқаӣ дар Интернет ҷанҷолеро ба бор овард. Комментаторон блогеронро бо суханони дағалона ва таҳқиромез пошиданд. Дар натиҷа, аз сабаби мавҷи нафрат, блогерон ва ширкат маҷбур шуданд видеоро аз саҳифа нест кунанд [4].
Чунин мисолҳо танҳо нестанд. Кибербуллиг дар минтақаи Осиёи Марказӣ ниҳоят баланд аст.
Мавод дар доираи лоиҳаи BRYCA бо дастгирии Иттиҳоди Аврупо омода карда шудааст.
Манбаъҳо:
- Матвиенко Ирина. Facebook.com. Получено: https://www.facebook.com/matvienko.irina/posts/3201089733283955
- Антон Данилов (30.06.2020). Wonerzine.com. Получено: https://www.wonderzine.com/wonderzine/life/experience/251073-syrga-tilekova-interview?fbclid=IwAR1gugKlgI4O8ZC4oyIDesgXFnUEitgLmfEcjD9_IsqMP1sN5tzmGg39278
- Caravan.kz (17.01.2017). Получено: https://www.caravan.kz/news/pamyatnik-v-vide-iphone-ustanovili-v-almaty-389112/?fbclid=IwAR2WUBaAP7-gzUWwU-ecTDaEqsybwZV3HGNNNOU8S3UQpR0rllBQvaKbR8w
- Марина Чернышова-Мельник (09.09.2020). Получено: https://tj.sputniknews.ru/society/20200909/1031869380/video-odeyala-reklama-dushanbe.html