Дар гузашта, рӯзноманигорон бо ёрии фактчекинг иттилооти ҷамъшударо пеш аз нашр тафтиш мекарданд. Ин як қатор фаъолиятҳо ва воситаҳоест, ки бояд барои муайян кардани маълумоти бардурӯғ ё нодуруст истифода шаванд.
Бо афзоиши шумораи ҳодисаҳо ва иттилооте, ки бояд тасдиқ карда шаванд, акнун он бештар ба тафтиши иттилоот аз сабаби набудани вақт барои тафтиши пурра шабоҳат дорад. Тафтиш кори рӯякиро дар назар дорад, ки бо вуҷуди ин барои тафтиши ибтидоии маълумот зарур аст.
Чӣ гуна маълумотро тафтиш кардан мумкин аст? Усули боэътимод он аст, ки матнро бодиққат хонед ва фаҳмед, ки оё ҳар як далел воқеан вуҷуд дорад. Воситаҳои фактчекинг кӯмак карда метавонанд, аммо ин як раванди заҳматталаб аст. Он тахассуси баландро талаб мекунад ва барои корбари оддӣ мувофиқ нест. Барои таҳлили матн, фактчекчерҳо замимаҳои махсусро пайваст мекунанд, ба манбаъҳои аввалия ва шӯъбаҳои расмӣ дархостҳо мефиристанд ва аз маълумоти кушод истифода мекунанд.
Бо вуҷуди ин, як қатор маслиҳатҳо мавҷуданд, ки шумо метавонед барои муайян кардани фейк пайравӣ кунед:
- Диққат диҳед, ки хабар дар кадом манбаъ ҷойгир карда шудааст. Ҳисоб ё сайте, ки дар он хабар гузошта мешавад, бояд барои шумо шинос бошад. Боварӣ ҳосил кунед, ки ин сайти воқеӣ аст, на нусха.
- Бифаҳмед, ки мақола чӣ гуна манбаъҳо дорад. Хуб аст, агар он якчанд манбаи мустақил аз ҳам дошта бошад. Ин эҳтимолияти хатогиҳро ва кӯшиши паҳн кардани овозаҳоро ҳамчун ҳақиқат коҳиш медиҳад.
- Эҳсосот ва муносибати шахсии худро ба манбаъ ва салоҳияти ӯ омехта накунед. Актёр метавонад аз нигоҳи ахлоқ зидди курсии барқӣ ҳамчун усули ҷазо бошад, аммо он бори иттилоотиро дар бар намегирад.
- Шарҳнависон бояд ба кор муносибат дошта бошанд ва аз рӯйдодҳо огоҳ бошанд. Одамон бояд ҳамчун нақши коршинос дар он соҳаҳо амал кунанд, ки онҳо медонанд ва таҷрибаи хуб доранд. Қобили қабул нест, ки масалан, фурӯшанда ба ҷои табиб усулҳои табобатро пешниҳод кунад.
- Ҳар қадаре ки нерӯ бештар сармоягузорӣ шавад, ҳамон қадар беҳтар аст. Овозабозон ба сифати иттилоот ва пешниҳоди он аҳамият намедиҳанд. Мехнати онхо кутохмуддат аст. Агар мақола пур аз тасвирҳо, далелҳо ва шарҳҳо, диаграммаҳо ва графикҳо бошад, ин нишондиҳандаи ростқавлӣ ва сифат аст.т
- Моҳияти тамоми мақоларо аз рӯи сарлавҳа ҳукм накунед. Сарлавҳаҳо барои клик кардан таҳия шудаанд.
- Худро гӯш кунед. Боз аз худ бипурсед, ки оё ба шумо ин ё он маълумот барои ҳаёт, кор лозим аст.
- Матнеро, ки шумо пурра нахондаед, паҳн накунед. Агар шумо репост карда истода бошед, пас муносибати худро ба мавзӯи дар дохили он баёншуда нишон диҳед, бо далелҳо мустаҳкам кунед.
Қоидаҳои оддиро риоя кунед ва маълумоти ба даст овардаатонро пеш аз бовар кардан ва мубодила кардан дубора санҷед.
Манбаъ: https://maff.io/factchecking_i_verifikaciya_informacii/